‘Groene’ koers bracht omslag voor de Eemshaven. Toekomst als bolwerk van de duurzame economie lonkt

24 mei 2023Nieuws

Het samenspel tussen de Eemshaven en het Chemiepark Delfzijl maakt het gebied van Groningen Seaports misschien wel tot een van de meest kansrijke bolwerken van de groene economie in Nederland.

De Eemshaven is de uitvalsbasis voor de bouw en het onderhoud van de windparken op de Noordzee. Die leveren op hun beurt weer de groene elektriciteit die nodig is voor de grootschalige productie van groene waterstof in de Groningse zeehaven, waarmee onder meer de chemieclusters in Delfzijl en Emmen kunnen verduurzamen. Via het waterstofnetwerk dat Gasunie aanlegt, wordt de duurzame energiedrager ook getransporteerd naar de andere industrieclusters in Nederland en Noord-Duitsland.

Uitvalsbasis voor windparken

Waar de Eemshaven nog wacht op de waterstoffabrieken, hebben de windparken op zee al veel werkgelegenheid opgeleverd. De haven is de ideale uitvalsbasis gebleken voor de bouw en het onderhoud van offshore windparken in Nederlandse, Duitse, Britse en Deense wateren. En dat terwijl de bouw van windparken op zee nog maar net is begonnen. De landen rond de Noordzee hebben de ambitie om windparken met een gezamenlijk vermogen van 300 gigawatt te bouwen.

,,Dat blijft altijd doorgaan. Niet alleen de nieuwbouw levert werk op, maar ook het onderhoud en de vervanging”, zegt directeur Cas König van Groningen Seaports.

De voortvarendheid waarmee het Noorden met de groene waterstof aan de slag is gegaan, heeft in heel Europa de aandacht getrokken. De EU bombardeerde Groningen als Hydrogen Valley tot een voorbeeldregio. Er kwam zo’n 20 miljoen euro aan subsidies om de productie, distributie, opslag en gebruik verder te ontwikkelen.

‘Nu doorpakken’

,,Maar we moeten nu wel doorpakken”, zegt König. ,,We moeten de voorrangspositie die we hebben, behouden. Dat geldt niet alleen voor het Noorden, maar voor heel Nederland. In andere landen zijn ze er ook hard mee bezig.”

Hij kijkt een tikje jaloers naar Duitsland, waar de overheid de financiële risico’s die producenten en afnemers van groene waterstof lopen afdekt om de markt op gang te brengen. ,,Zo iets hebben wij ook nodig”, zegt König. ,,Nederland voelt nu ook voor zo’n soort systeem. Ik hoop dat het wordt omarmd.”

Voor de ontwikkelingen in de Eemshaven vindt hij het ook van belang dat het Rijk de zekerheid geeft dat de helft van de elektriciteit die de nieuwe windparken gaan leveren, in de Groningse haven terecht komt. De regering gaat vooralsnog uit van 35 procent. ,,Mensen moeten weten dat je voor groene stroom in de Eemshaven moet zijn. Dat geeft bedrijven de zekerheid die nodig is om te investeren”, zegt hij.

Tunnel onder de Waddenzee

Een ander punt dat König hoog op de agenda heeft staan: een tunnel onder de Waddenzee waar alle elektriciteitskabels en waterstofleidingen door kunnen lopen. ,,Daar wordt serieus naar gekeken. Je moet er ook bij kunnen komen als er een nieuwe verbinding nodig is. Dan voorkom je dat je steeds in dat kwetsbare natuurgebied nieuwe verbindingen moet aanleggen.”

De wording van de Eemshaven als centrum van productie en aanlanding van waterstof wordt geleidelijk concreter. RWE kreeg in november de bouw van een windpark op zee gegund, waarvan op last van het Rijk een belangrijk deel van de productie gebruikt moet worden om waterstof te maken. De Duitse energiereus gaat dat doen met een elektrolyser in de Eemshaven.

Ook Engie lijkt vastbesloten in de Eemshaven een elektrolyser te bouwen. Intussen heeft minister Rob Jetten beslist dat boven de Waddeneilanden de eerste fabriek op zee komt, die de elektriciteit van een nieuw windpark direct gaat omzetten in waterstof. Die zal dan per pijpleiding naar de Eemshaven worden vervoerd. Vopak en Gasunie willen een terminal bouwen voor de import van waterstof. Ook in Delfzijl komen elektrolysers. Onder meer de Franse start-up Lhyfe en HyCC hebben daar plannen voor.

Geen andere haven in Nederland, die ‘groen’ wordt genoemd. De oorsprong van die duiding dateert uit 2012. In dat jaar zette König’s voorganger Harm Post met de presentatie van de ‘Groene havenvisie’ koers richting duurzame activiteiten in de Eemshaven.

‘Er is een omslag gemaakt’

König: ,,Het is natuurlijk niet gek dat juist hier die gedachte is opgekomen. We liggen hier direct aan de Waddenzee. Dat geeft een zorg, maar ook een kans: alle ontwikkelingen die we hier in de regio doormaken zijn te verklaren doordat we zo veel aandacht hebben voor de groene aspecten van het ondernemen. Er is een omslag gemaakt. Niemand die voor dit gebied nog iets fossiels bedenkt.”

In 2014 kreeg het groene denken een nieuwe impuls. Na het faillissement destijds van Aldel, groeiden de zorgen over het voortbestaan van het Chemiepark Delfzijl. Een commissie onder voorzitterschap van oud-Shell-topman Rein Willems werd gevraagd een toekomstperspectief te schetsen voor het chemiecluster. Hele kernachtig kwam het advies neer op: verduurzamen.

‘Handen en voeten’

Drie jaar later, in 2017, lanceerde professor Ad van Wijk zijn plan voor de noordelijke waterstofeconomie. Het is ook het jaar waarin König in september aantrad als directeur van Seaports. Hij moest kort daarop als voorzitter in overleg met de zogeheten Industrietafel Noord-Nederland om de noordelijke bijdrage aan het Klimaatakkoord vast te stelen. ,,En veel bedrijven zeiden: Daar hebben we groene waterstof voor nodig. Zo kreeg het verhaal van Ad handen en voeten.”

Met de presentatie in 2020 van het consortium NortH2, met onder meer Gasunie, Shell en Groningen Seaports, werd de kandidatuur van de Eemshaven als waterstofbolwerk weer definitiever. Sindsdien heeft het kabinet zijn ambities met de bouw van windparken flink opgeschroefd. Daarvan zal veel elektriciteit in de Eemshaven terecht komen, terwijl de locatie nu al ‘het stopcontact van Nederland’ wordt genoemd.

Op de wereld bestaat waarschijnlijk geen andere plek waar zo veel energie samenkomt als in de Eemshaven, veronderstelt K önig. De drie energiecentrales, de kabels vanuit Denemarken en Noorwegen, het boven Schiermonnikoog gelegen windpark Gemini, de plaatselijke windmolens en zonneparken – ze zijn goed voor 8000 megawatt stroom. Met de komst van de (tijdelijke) drijvende lng-terminal vorig najaar, kwam daar nog eens 9000 megawatt aan energie bij. En daar komen nog duizenden megawatts van nieuwe windparken op zee bij.

‘Joekel van een operatie’

Want wat er een groene stroom binnenkomt, wordt wat König betreft daar ook direct gebruikt. ,,Je moet niet met die stroom gaan slepen”, zegt hij. ,,Kijk maar eens naar de 380 kV-verbinding die er is gekomen van de Eemshaven naar Vierverlaten. Dat is een joekel van een operatie geweest. En nu moet die verbinding verder worden getrokken naar eens. Als je al die elektriciteit het land in moet brengen ben je ontzettend veel geld kwijt aan de verbindingen.”

De gemeente Hogeland ende provincie Groningen bereiden een uitbreiding van de Eemshaven voor met 600 hectare. Behalve waterstoffabrieken hoopt König dat zich daar ook batterijfabrieken en nog meer datacenters vestigen. ,,Die staan bekend als enorme energieslurpers, maar ze zijn heel hard bezig hun elektriciteitsverbruik te reduceren. Je kunt ze ook beter concentreren in een gebied waar waar het past in een landschap, zoals een industriële omgeving. Als ik door Noord-Holland en die datacenters van Microsoft zie, begrijp ik wel dat mensen zich storen aan de verdozing van het landschap.”

Nu nog is een groot deel van de elektriciteit waarover de Eemshaven beschikt fossiel van oorsprong. Eigenaar RWE wil de gasgestookte Magnumcentrale ombouwen voor waterstof en bij de Eemshavencentrale de kolen vervangen door biomassa als brandstof en de CO2 afvangen. Die CO2 zal waarschijnlijk eerst in lege gasvelden in de zeebodem worden opgeslagen, maar uiteindelijk als grondstof worden gebruikt voor de industrie in het chemiecluster van Delfzijl.

Nieuwe, grote stappen

König wil dat er naar Delfzijl pijpleidingen komen om de waterstof en CO2 naar het chemiecluster te transporteren. Het zijn beide grondstoffen waarmee het Chemiepark nieuwe, grote stappen kan zetten. ,,Daarmee kun je de vergroening versnellen”, zegt König. De verduurzaming heeft ook Delfzijl al veel nieuwe bedrijven gebracht zoals Avantium (bioplastics), Photanol (‘groene’ chemicaliën) en SkyNRG (biokerosine).

Hoeveel werkgelegenheid de ontwikkelingen in de Seaports-regio gaat opleveren? De directeur: ,,Dat is moeilijk te zeggen, maar ik denk heel veel. Als het Rijk meewerkt, kan hier echt perspectief voor Noord-Nederland ontstaan. We moeten ook het erbij mkb betrekken. En voor het draagvlak is het ook belangrijk dat het voor de bevolking iets oplevert. Misschien kunnen we ze met de waterstof van het aardgas afhelpen. We willen de omgeving in elk geval meer dan in het verleden betrekken bij de ontwikkelingen hier.”

Bron: DvhN.nl

Meer nieuws in deze categorie